Karbon Ayak İzi Nedir? Küçük Adımlarla Büyük Değişim

Deniz yıldızının öyküsünü duymuş muydunuz? Sahilde yürüyen bir adam kıyıya vuran deniz yıldızlarını tekrar denize atıyormuş. Bir başkası: “Yaptığının tüm deniz yıldızları için önemi yok” demiş. Adam yeni bir tanesini denize atmadan önce karşısındakine göstermiş ve yanıtlamış: “Ama bunun için önemi çok”.

İnsanoğlu doğanın, dünyanın ve evrenin büyüklüğü karşısında kendi varlığının bir önemi olmadığı hissine kolayca kapılabiliyor. Oysa her şey küçük bir ayak iziyle başlayabilir. CO₂ veya karbon ayak izi kavramı tam da bu konuyu anlatıyor. Sadece endüstriyel üretimlerle ilişkilendirilse de aslında herkesin bir karbon ayak izi var.

Siz de içeriğimizi okuyup karbon ayak izi nedir ve nasıl azaltılır öğrenerek evrensel bir adım atabilirsiniz. Günlük yaşantınızda yapabileceğiniz pratik düzenlemelerle tüm dünya için etkili bir adım atabilir, sahildeki deniz yıldızlarını denize göndermeye hemen başlayabilirsiniz.

Karbon Ayak İzi Nedir?

Karbon ayak izi, bir bireyin, kuruluşun veya bir ürünün, sera gazı emisyonlarının doğrudan veya dolaylı olarak atmosfere salınan miktarını ölçen bir kavramdır. Genellikle karbon dioksit (CO2) cinsinden ifade edilen bu iz, kişisel yaşam tarzları, kurumsal faaliyetler veya ürünlerin üretiminden kaynaklanan iklim değişikliği ile ilişkilendirilen emisyonları değerlendirir.

Karbon Ayak İzi Nasıl Hesaplanır?

Gelecek nesillere sağlıklı bir dünya bırakabilmek için herkese düşen küresel sorumluluklar var. Küresel sorumluluklar için de öncelikle karbon ayak izi nasıl hesaplanır öğrenmek gerekiyor. Bireyler kendi ayak izlerini manuel olarak hesaplayabilir veya çevrim içi araçlar kullanabilir. Manuel hesaplama yaparken elektrik, gaz ve diğer yakıtlar için aylık faturalarınızı veri olarak kullanmanız gerekir. Her faturayı söz konusu yakıt kaynağına ilişkin tahmini emisyon faktörü ile çarparak hesabı yapabilirsiniz. Aynı şekilde harcadığınız elektrik, kullandığınız uçak, otobüs ve diğer ulaşım araçlarıyla kat ettiğiniz mesafeyi kontrol ederek ilgili emisyon faktörü ile çarpabilirsiniz. Emisyon faktörlerini Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC)’den öğrenebilirsiniz.

Çevrim içi uygulamalar karbon ayak izi ölçümünü kolaylaştırır. Bunun için popüler hesaplama araçlarını kullanabilirsiniz. İşte bunlardan bazıları:

· Carbon Footprint: Karbon emisyonlarını mümkün olduğunca kaynağında izlemek ve azaltmak gibi bir hedefi olan kuruluşun hesaplama aracını kullanabilirsiniz.

· Nature Conservancy: Küresel, çevreci ve kâr amacı gütmeyen kuruluş, bir milyondan fazla üyeye sahip. Geniş kapsamlı çevre kuruluşlarından biri olan marka, 79 ülke ve bölgede doğal hayatı korumayı desteklediği gibi bireysel karbon ayak izini hesaplama hizmeti de veriyor.

· 8 Billion Trees: Sitede farklı bileşenlere göre hesaplama yapan birden fazla araç bulabilirsiniz. Sadece kullandığınız otomobil ve yaşam standartlarınıza göre hesaplama yapmak isterseniz carbon footprint calculator aracını kullanabilirsiniz.

Çevrim içi hesaplama araçları doğru sonucu elde etmek için birçok soru sorar. Yanıtlarınıza göre karbon ayak izinizi tahmin eder ve bunu azaltmanın yollarını önerebilir. Bu hesaplama araçlarına ne kadar çok detay girerseniz o kadar gerçeğe yakın sonuçlar alabilirsiniz.

Karbon Ayak İzi ile İklim Değişikliği Arasında Nasıl Bir Bağlantı Vardır?

Karbon ayak izi zararları ile iklim değişikliği arasındaki bağlantı sera gazları ve bu gazların yarattığı etki üzerinden açıklanır. Sera gazlarını dünyayı koruyan bir kalkan olarak düşünebilirsiniz. Güneşten gelen ısının bir kısmı sera gazları tarafından hapsolur ve yaşamın sürdürülebilmesi için gerekli sıcaklık aralığını sağlar. Karbondioksit de bu sera gazlarından biridir. Ancak insan faaliyetleri özellikle de enerji için fosil yakıt kullanımı nedeniyle atmosfere büyük miktarda fazladan karbondioksit salınımı olur. Bu da doğal dengeyi bozarak daha fazla ısının hapsedilmesine yol açar. Bu durum iklim değişikliğinin en önemli sebebidir.

Günlük Yaşamda Karbon Ayak İzimizi Nasıl Azaltabiliriz?

Her bireyin karbon ayak izi ne kadar küçük görünse de gezegen üzerindeki kolektif etkiyi artırır. Sadece fosil yakıtlar ve endüstriden kaynaklanan küresel karbondioksit emisyonları 2022’de toplam 37,15 milyar metrik ton (GtCO₂) olarak ölçüldü. Statista raporuna göre emisyonların 2023 sonunda %1,1 artarak 37,55 GtCO₂ gibi rekor bir seviyeye ulaşması bekleniyor. 1990'dan bu yana küresel CO₂ emisyonları yüzde 60'tan fazla arttı.

Ortalama karbon ayak izi küresel olarak 4 tona yaklaşıyor. Global sıcaklıklarda 2°C'lik bir artışı önlemek büyük uğraş gerektiriyor. Araştırmalar yıllık küresel karbon ayak izinin 2050’ye kadar 2 tonun altına düşmesi gerektiğini belirtiyor. Bireysel karbon ayak izini düşürmek bir gecede gerçekleşemez. Ancak küçük adımlar büyük bir değişimi başlatabilir. Bunun için neler yapılabilir, gelin birlikte bakalım. 

Endüstriyel Etkiler ve Bireylerin Sorumluluğu

Endüstriler karbon ayak izini şekillendirmede önemli bir rol oynar. Sanayi makinelere, üretim süreçlerine ve ulaşıma güç sağlamak için büyük ölçüde petrol kaynaklı fosil yakıtlardan yararlanır ve böylelikle birincil sera gazı olan karbondioksit açığa çıkar. Endüstriyel atıklar, çöplüklerden gelen metan emisyonları, toprağa ve suya sızan zehirli kimyasallar da önemli kirlilik kaynakları arasında yer alır. Lojistik de uzun mesafe yük taşımacılığında fosil yakıtlara bağımlı araçları kullanır. Bu bileşenler de karbondioksit emisyonunu artırır.

Endüstrinin çevresel etkilerini azaltma konusunda bireylere önemli sorumluluklar düşer. Sürdürülebilir uygulamalar, azaltılmış ambalaj ve daha düşük karbon ayak izine sahip ürünleri tercih ederek üretimi yönlendirebilirsiniz. Bununla birlikte ulaşım emisyonlarını en aza indirmek için yerel işletmeleri tercih ederek iyi bir başlangıç yapabilirsiniz.

Enerji Verimliliği ve Yenilenebilir Enerji Kullanımı

Karbon ayak izini azaltmak için enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji kullanımı konularını iki farklı aşamada incelemek mümkün.Enerji verimliliği için öncelikli yapılması gereken genel tüketimi en aza indirgemektir. Kullanılmadığında ışıkları ve elektronik aletleri kapatarak fişlerini çekmek önem taşır. Ev aydınlatmasında enerji kaybını önlemek için LED aydınlatmaya geçiş yapabilirsiniz. Uygun yalıtımla ev içindeki ısıyı stabil tutmak da enerji tasarrufu açısından gerekli. Daha kısa duş almak, kıyafetleri açık havada kurutmak gibi basit önlemler de enerji verimliliğine katkı sağlar. Bununla birlikte daha fazla enerji tüketen cihazları enerji tasarruflu modellerle değiştirebilirsiniz. Bireysel olarak toplu taşımayı, bisikleti veya araba paylaşımını tercih ederek ulaşımda çevre dostu alışkanlıkları tercih ederek kalıcı hale getirebilirsiniz.

Yenilenebilir enerji sağlayıcılar da karbon ayak izinizi azaltan önemli bileşenler arasında. Bu kaynaklar güneş, rüzgâr veya hidroelektrik gibi enerji sağlayıcılardır. Evinize veya işletmenize güneş paneli kurarak küçük ölçekli yenilenebilir enerji kaynakları sağlayabilirsiniz. Bununla birlikte yerel politikalarda yenilenebilir enerjiyi savunan temsilcileri tercih ederek yaşadığınız bölgedeki kolektif harekete katılabilirsiniz.

Sürdürülebilir Ulaşım Seçenekleri

Ulaşımı düzenleyerek karbon ayak izinizi minimize etmede büyük katkı sağlayabileceğinizi biliyor muydunuz? Gezegen üzerindeki karbon emisyonunu azaltmak için benimseyebileceğiniz çok sayıda sürdürülebilir seçenek var. Bu seçeneklerden bazıları şunlardır:

· Yürüyüş ve bisiklete binme: Sıfır emisyon ile dünyaya büyük katkı sağlarken sağlığınız için de önemli bir atılım yapabilirsiniz.

· Scooter ve kaykaylar: Bu kompakt kişisel mobilite seçenekleri eğlenceli, kullanışlı özellikleriyle dikkat çeker. Bununla birlikte karbondioksit yaymaz. Kullanım esnasında yerel düzenlemelere uyduğunuzdan ve güvenliğe öncelik verdiğinizden emin olmanız yeterli.

· Otobüsler, trenler ve metrolar: Bu toplu taşıma seçenekleri kaynakları paylaşırken bireysel karbon ayak izinizi azaltarak gezinmenin rahat ve etkili bir yolunu sunar.

· Feribotlar ve tramvaylar: Seyahatleriniz su yollarını veya tarihi bölgeleri içeriyorsa feribot veya tramvayı da tercih edebilirsiniz. Bu araçlar genellikle daha temiz yakıtlar veya elektrikle çalışır.

· Elektrikli araçlar (EV'ler): EV'ler şarj edilebilir pillerle çalışır ve sıfır egzoz borusu emisyonu üretir. Bu araçlar için özel şarj istasyonları bulunur. Ön maliyetler daha yüksek olsa da devlet teşvikleri ve daha düşük işletme maliyetleri onları giderek daha çekici hâle getirir.

· Hibrit elektrikli araçlar (HEV'ler): Bu araçlar elektrik ve benzinli motorları birleştirerek geleneksel arabalara kıyasla önemli ölçüde düşük emisyonlar sağlar.

· Araç paylaşımı: Araçların iş arkadaşlarıyla paylaşılması veya araç çağırma hizmetlerinin kullanılması yoldaki araç sayısını ve buna bağlı emisyonları azaltır.

Bazı yerel yönetimlerin sağladığı bisiklet, scooter paylaşım programlarına katılarak da emisyonu azaltabilirsiniz.

Atık Yönetimi ve Geri Dönüşümün Önemi

Atmosfere salınan toplam sera gazı miktarını iyileştirmek için atık yönetimi ve geri dönüşümlü kullanım uygulamaları önem taşır. Atıkları etkili bir şekilde yöneterek kaynakları korumak, enerji tüketimini azaltmak ve iklim değişikliğini hafifletmek mümkündür. Organik maddeler çöplükte çürürken ısıyı tutmada karbondioksitten 25 kat daha etkili olan metan açığa çıkar. Ayrıca bu depolama alanlarında toplanan çöplerdeki zararlı maddeler toprağa ve yeraltı sularına sızarak kirliliği artırır. Çöplerin yakılması sera gazları ve zehirli kimyasallar da dâhil olmak üzere çeşitli kirleticileri atmosfere salar. Bu da hava kirliliğini artırır, solunum sorunlarına yol açar.

Etkili atık yönetiminde iklim değişikliğini azaltacak uygulamalar öne çıkar. Endüstriler atıkların çöp sahaları yerine geri dönüşüm veya kompostlanabilir şekilde kullanılmasını sağlayabilir. Şirketler bunun için verimli atık yönetimi sistemleri benimseyebilir ve gerekli eğitimlerle personeli bilinçlendirebilir. Ayrıca sürdürülebilir ürünler geliştirirken yeşil teknolojiyi desteklemek de çevre bilincinin önemli bir göstergesidir.

Sürdürülebilir Tüketim ve Alışverişin Etkisi

Tüketim alışkanlıkları karbon ayak izini şekillendirmede önemli bir güce sahiptir.  Sürdürülebilir tüketim ve alışveriş uygulamalarını benimseyerek çevresel etkiyi büyük ölçüde azaltarak su, enerji ve ham maddeleri korumak için dürtüsel satın alımların önüne geçebilirsiniz. Yalnızca gerçekten ihtiyacınız olan ve uzun süre kullanabileceğiniz ürünleri satın almaya odaklanabilirsiniz. Minimalist yaklaşımlar eski eşyalarınızı onararak yeniden kullanmaya başlamanızı sağlar. Onarılması imkânsız olan eşyaları başka bir amaca uygun hâle getirerek onlara yeni bir hayat verebilirsiniz. Geri dönüştürülmüş malzemelere ve sorumlu atık yönetimine bağlı markalara öncelik vererek tüketim disiplininizi çevreci bir yaklaşımla tekrar oluşturabilirsiniz. Geri dönüştürülebilir ürünler için farklı bir atık biriktirme yöntemi uygulayabilir, yiyecek artıklarını kompostlayabilir ve sürdürülebilir tüketimin bilinçli yolculuğuna katılabilirsiniz.

Karbon Ayak İzini Dengelemek ve Telafi Etmek Ne Anlama Gelir?

Karbon ayak izini dengelemek ve telafi etmek terimleri anlam olarak nüanslarda birbirinden ayrılır. Karbon dengelemesi başka yerlerdeki sera gazı emisyonlarını aktif olarak azaltan ve dolaylı olarak bireysel emisyonları sıfırlayan projelere yatırım yapmayı içerir. Bunun için karbon ayak izinizi hesaplayarak sertifikalı dengeleme projelerinin ürettiği karbon kredilerini satın alabilirsiniz. Bunu şeffaf ve güvenilir kurumlara bağış yaparak da gerçekleştirebilirsiniz.

Karbon ayak izini telafi etmek ise ürettiğiniz emisyonların sorumluluğunu almanız, bu emisyonları yalnızca finansal yatırımlarla değil aktif olarak dengelemeniz anlamına gelir. Sürdürülebilir uygulamaları benimseyerek, etkinizi en aza indirmek amacıyla bütünsel yaklaşımlar için kendinizi tekrar disipline edebilirsiniz. 

Bireylerin ve İşletmelerin Karbon Ayak İzi Konusunda Sorumlulukları Nelerdir?

Karbon ayak izini azaltma konusunda bireylerin ve işletmelerin çok önemli sorumlulukları vardır. Bunları şöyle sıralamak mümkün:

Bireyler için:

· Tüketimi azaltmak: Bilinçsiz satın alma gibi otomatik hareketleri azaltmaya yönelik çabalar çok büyük önem taşır. Elinizdeki ürünlerin ömrünü uzatmak için doğru saklama koşullarını oluşturabilirsiniz. Böylelikle israfı en aza indirmiş olursunuz.

· Enerjide verimlilik: Enerji tasarrufu için gereksiz yere açık olan ışıkları kapatmak iyi bir başlangıç. Bununla birlikte enerji tasarrufunda mümkün olduğu kadarıyla yenilenebilir enerji kaynaklarını seçerek daha büyük bir adım atabilirsiniz.

· Ulaşımda sürdürülebilir araçları tercih etmek: Kısa mesafeler için araç kullanmak yerine yürüme alışkanlığı sağlık açısından da önem taşır. Bu mesafelere kendinizi zorlamadan yürüyerek ulaşmanız çok daha iyi hissettirecektir. Yürümek yerine bisiklete binerek de spor yapabilirsiniz. Eğer mesafe uzunsa toplu taşıma vasıtalarını kullanabilirsiniz.

· Yiyecek seçenekleri: WHO (Dünya Sağlık Örgütü) araştırmaları hayvansal kaynaklı proteinlerle beslenen çocukların daha sağlıklı geliştiğini gösteren verilerle dolu. Bu verilerden yola çıkılarak yapılan araştırmalara da ulaşmak mümkün. Bununla birlikte gelişim tamamlandığında et tüketiminin azaltılması da bilim adamlarının önerileri arasında yer alıyor. Et tüketimini azaltarak, mevsimlik gıda seçimlerinde hassasiyet göstererek ve yiyecek israfından kaçınarak da karbon ayak izinizi azaltabilirsiniz.

· Sorumluluk üstlenmek: Yeşil bir dünya için çalışan kuruluşları destekleyerek atıkları akıllıca yöneten marka tercihlerinde bulunabilirsiniz.

İşletmeler için:

· Operasyonel verim: İşletmenizdeki tüm süreçlerin sürdürülebilir kaynaklı optimizasyonunu sağlayabilir, yeşil teknolojilere yatırımı artırabilir ve minimum israf disiplini sağlayabilirsiniz.

· Sürdürülebilir kaynak kullanımı: Geri dönüştürülmüş veya yenilenebilir malzemeleri ve karbon ayak izini azaltmaya duyarlı etik tedarikçileri seçebilirsiniz.

· Ürün tasarımı: Tüm yaşam döngüsünü göz önünde bulundurarak çevresel etkiyi en aza indirebilirsiniz.

· Şeffaflık ve hesap verebilirlik: İşletmenizin ayak izini ölçerken şeffaf bir denetim disiplini uygulayabilir ve raporlamaya göre azaltma planlarını uygulayabilirsiniz.

· Sürdürülebilir tüketimin teşviki: Çevre dostu seçenekler sunarak tüketicilerin alışkanlıklarını değiştirmede motivasyon kaynağı olabilirsiniz.

· Politika değişikliğini savunmak: Yenilenebilir enerjiyi, karbon fiyatlandırmasını ve sürdürülebilir uygulamaları destekleyen politikaları takip edebilirsiniz.

Karbon Ayak İzini Azaltarak Geleceğe Nasıl Katkı Sağlayabiliriz?

Bireysel ve endüstriyel olarak karbon ayak izini azaltarak geleceğe büyük katkılar sağlamak mümkün. Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli’ne (IPCC) göre küresel ısınmanın sanayi öncesi seviyelerin 1,5°C üzerinde sınırlandırılması gerekiyor. Bunun için CO₂ de dâhil olmak üzere sera gazı emisyonlarının acil ve derin bir şekilde azaltılması önemli. Karbon ayak izini azaltarak geleceğe sağlayabileceğimiz katkılardan bazıları şöyle:

· Büyük iklim felaketlerini bertaraf etmek: Isınma kaynaklarının verimli ve tasarruflu kullanımı sıcak hava dalgaları, sel ve kuraklık gibi aşırı hava olaylarının sıklığını ve yoğunluğunu azaltır.

· Ekosistemlerini korumak: Mercan resifleri ve kutup buzulları gibi ekosistemlerin kritik sıcaklık artışlarını ve okyanus asitlenmesinin neden olduğu hasarları azaltabilirsiniz.

· Halk sağlığını iyileştirmek: Fosil yakıtların yakılmasıyla ilişkili hava kirliliğini ve solunum yolu hastalıklarını azaltabilirsiniz.

· Ekonomiyi güçlendirmek: Düşük karbonlu bir ekonomiye geçiş, yenilenebilir enerji ve sürdürülebilir teknolojilerde yeni işler yaratır.

Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), hükümetlerin doğru politikaları ve yatırımları uygulaması halinde enerji sektöründen kaynaklanan küresel CO₂ emisyonlarının bu on yılda zirveye ulaşacağını ve daha sonra azalacağını öngörüyor. İddialı eylemler ile 2050 yılında net sıfır emisyona ulaşma şansı var. Türkiye’de yenilenebilir enerji yatırımları ve çevreyi korumak için yapılan düzenlemeler de çeşitli kanun ve yönetmeliklerle resmileştiriliyor.

KAYNAKÇA:

https://www.statista.com/statistics/276629/global-co2-emissions/#:~:text=Global%20carbon%20dioxide%20emissions%20from,by%20more%20than%2060%20percent.

https://www.nature.org/en-us/get-involved/how-to-help/carbon-footprint-calculator/#:~:text=Globally%2C%20the%20average%20carbon%20footprint,tons%20doesn't%20happen%20overnight!

https://www.ipcc.ch/

https://www.iea.org/

Bireysel ve kurumsal olarak gelecek nesillere yaşanabilir bir dünya bırakmak ister misiniz? Siz de kendiniz ve çevreniz için en doğru adımı atarak karbon ayak izinizi azaltabilirsiniz.

Yapabileceklerinizi konuşmak ve çevreci projeleri gözden geçirmek için Aydem Plus ile tanışın. Siz kendi şirketiniz ve konutunuz için ilk olarak hangi Aydem Plus projesini uygulamayı tercih edersiniz? Yorumlarda buluşalım.